سامانه های رودخانه‌ای به عنوان شریان‌های اصلی زیست بوم های زمینی تلقی می‌شوند و مجموعه‌ای از فعالیت‌های طبیعی و انسانی زمینه ساز تغییر و تحول در آن می‌باشد. شن و ماسه رودخانه‌ها که در معرض انتقال مداوم آب قرار دارند منابع مشخصاً مطلوبی از مصالح رودخانه‌ای می‌باشند زیرا مواد ریزدانه آن‌ها همراه با بار معلق توسط جریان آب حمل شده و رسوبات بادوام با دانه بندی مناسب به‌جا گذاشته می‌شود.

در این میان استخراج شن و ماسه برای پروژه های مختلف عمرانی یکی از مقوله‌های اجتناب ناپذیر در امور توسعه‌ای تلقی می‌شود. برداشت شن و ماسه فواید اقتصادی و اجتماعی متعددی داشته ولی مشکلات زیست محیطی را نیز به‌همراه دارد. این مشکلات زمانی مشهود است که برداشت شن و ماسه بیش از تولید طبیعی آن باشد. به نحوی که برداشت معدن شن و ماسه افزایش بار رسوبی، کاهش کیفیت آب، بی ثباتی بستر جریان و افزایش عمق و عرض کانال و تخریب زیرساخت‌های سازه‌ای را در پی دارد. همچنین افزایش روز افزون جمعیت همراه با افزایش برداشت شن و ماسه در مسیر رودخانه‌ها به منظور فعالیت‌های اقتصادی است که باعث تغییر در رفتار پویای رودخانه‌ها، الگو و میزان انتقال رسوب توسط جریان می‌شود.

البته شایان ذکر است بسیار از معادن رسوبی که در حال برداشت هستند در زمان های بسیار قدیم نهشت های رسوبی در آن‌ها شکل گرفته و در حال حاضر معادنی خشک هستند و قادر بر بازیابی نبوده و برداشت های صورت گرفته از لایه های جدید به سمت لایه های قدیمی در حال انجام می‌باشد. این معادن اغلب به صورت روباز و با گوبرداری و شکستن دانه های بزرگ و سرند کردن آن‌‌ها به دانه بندی مورد نظر تولید می‌شوند.

شکل – یکی از معادن برداشت شن و ماسه از نهشت های رودخانه ؛ تهران-شهریار

در این معادن باید دقت شود رگه های مختلف رسوبی امکان تولید شن و ماسه در دامنه و مشخصات مختلف را سبب می‌گردد که استفاده کننده از این مصالح باید دقت کند با بررسی و آزمایش‌های مستمر این تغییرات را محاسبه و در استفاده از آن‌ها جهت کارهای مختلف مانند ساخت بتن، آسفالت و …. لحاظ کند.

برخی از این متغیرها علاوه بر مشخصات کانی شناسی تشکیل دهنده سنگدانه می‌توان به میزان خاک رس موجود در لایه مورد نظر اشاره کرد که در صورت عدم توجه به آن مشکلات زیادی را ایجاد خواهد کرد. همچنین درصورت افزایش ذرات درشت در لایه برای رسیدن به دانه بندی های ریزتر نیاز به خردایش بیشتر خواهد بود که سبب می‌شود درصد ذرات شکسته در ماسه افزایش یابد و این امر موجب داشتن ماسه زیبر خواهد شد.

شکل – دپوی ماسه حاصل از برداشت از نهشت های رسوبی ؛ تهران-شهریار

شکل – بارگیری شن و ماسه از محل دپو معادن شن و ماسه

41 بار تعداد مشاهده مقاله